تولید عسل

عسل از جمع‌آوری شهد گیاهان آغاز می‌شود. عسل را می‌توان از زنبورهای وحشی یا از کندوهای اهلی جمع‌آوری کرد. به ‌این ‌صورت که زنبور عسل، شهد شیرین را از جام گل‌ها جمع می‌کند و با تغییر ساختار آن‌ها، شهدها را به شکل محلولی عالی، غلیظ و پرانرژی درمی‌آورد. به‌طور متوسط یک کندو سالانه حدود 30 کیلوگرم عسل تولید می‌کند.

برای جمع‌آوری عسل از یک کندو، زنبورداران معمولاً از دود استفاده می‌کنند. سپس شانه‌های کندو برداشته شده و عسل آن توسط دستگاه استخراج عسل یا همراه با خود شانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. عسل معمولاً فیلتر می‌شود تا موم و سایر بقایای آن پاک شود. قبل از اختراع کندوهای دست‌ساز، زنبورهای عسل اغلب قربانی جمع‌آوری عسل می‌شدند.

زنبورداران قبل از جمع‌آوری عسل، اطمینان حاصل می‌کنند که زنبورهایشان غذای کافی برای زنده ماندن در زمستان را دارند و این کار را با گذاشتن مقداری عسل در کندوی عسل یا با تهیه آب قند یا شکر کریستالی یا کیک عسل برای آن‌ها انجام می‌دهند. مقدار مواد غذایی لازم برای زنده ماندن در زمستان به نوع زنبور و طول و شدت زمستان‌های آن منطقه بستگی دارد.

ویژگی های عسل

ویژگی مهم عسل آن است که در طولانی مدت فاسد نمی‌شود. همچنین از عسل می توان برای نگهداری بعضی موادغذایی نیز بهره برد. برای مثال انواع میوه جات را با آن مخلوط می‌کنند و هر چند روز یک بار آن را وارونه می‌کنند تا عسل به همه جای آن برسد و بدین طریق میوه تا یک سال فاسد نمی‌شود.  دیگر آن که این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه سانتی گراد حرارت ببیند.

وزن مخصوص عسل در دمای ۲۰ درجه سلسیوس حدود 4/1 – 42/1 و pH  متوسط آن در حدود 9/3 است، اما بسته به شرایط این عدد می تواند بین 4/3 تا 1/6 متغیر باشد.

ویژگی دیگر عسل این است که با وجود این که عسل یک ماده اسیدی است، ولی به علت شیرینی خاص، طعم ترش آن محسوس نیست.

ترکیبات عسل

ترکیبات و نوع عسل، بسته به نوع تغذیه زنبورعسل و نوع گل‌های مورد استفاده، متفاوت است. درصد آب موجود در عسل‌ها، به شرایط اقلیمی و میزان رطوبت منطقه بستگی دارد. در مناطقی که میزان رطوبت هوا بالاتر است، درصد آب عسل بیشتر است. برای مثال عسل‌های شمال مثل عسل مرکبات درصد رطوبت بالاتری دارند. درصد آب عسل با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه استقرار کندوها، می‌تواند تا حدود ۲۵ نیز بالا رود.

تولید عسل توسط زنبور در دو مرحله صورت می پذیرد. در مرحله اول، زنبورها آب را از محلول رقیق شهد که به طور متوسط 60 درصد است، جدا می کنند. در مرحله دوم، نیز ساکاروز که قند عمده شهد است با فعالیت آنزیمی زنبورها به دکستروز، لوولوز و قندهای دیگر تبدیل می شود. درنتیجه محلول مغذی غلیظی از قندهای ساده که مواد حل شده آن بیش از مواد حل نشده آن ها است، به نام «عسل» به وجود می‌آید.

عسل‌، دارای منابع گیاهی متفاوت و نیز دارای رنگ و طعم متفاوت بوده و عمدتا حاوی انواع قندها (ساکاروز، لوولوز، دکستروز، مالتوز و غیره) و نیز حاوی پیگمان ها، مواد معطر و خوشبوکننده و هم چنین املاحی نظیر سدیم، گوگرد، منیزیوم، فسفر، کلر، پتاسیم، سیلیسیوم و غیره و نیز آنزیم هایی همچون دیاستاز، گلوکز اکسیداز، کاتالاز، فسفاتاز و انورتاز و همچنین حاوی ویتامین‌هایی مثل پرودوکسین، فولیک اسید و غیره می‌باشند.

میزان املاح معدنی در انواع مختلف عسل متفاوت است و معمولا عسل‌های تیره، املاح معدنی بیشتری دارند که مهم‌ترین آن‌ها کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، مس، فسفر، منیزیم و گوگرد است.  عسل همچنین دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک و مشتقات کلروفیل می باشد.